Английская Википедия:Hindustani declension

Содержание

Текст

Текст

Текст

Текст

Текст

Текст

Текст

Текст

Текст

Hindi-Urdu, also known as Hindustani, has three noun cases (nominative, oblique, and vocative) and five pronoun cases (nominative, accusative, dative, genitive, and oblique). The oblique case in pronouns has three subdivisions: Regular, Ergative, and Genitive. There are eight case-marking postpositions in Hindi and out of those eight the ones which end in the vowel -ā (the semblative and the genitive postpositions) also decline according to number, gender, and case.

Nouns

All the case declension paradigms for nouns are shown below.

Case	Masculine								Feminine
	ending in -ā		ending in -i/ī		ending in -u/ū		ending in -ø		ending in -i/ī		ending in -ā		ending in -ø
	Boy		Man		Knife		Tree		Girl		Mother		Train
	Singular	Plural	Singular	Plural	Singular	Plural	Singular	Plural	Singular	Plural	Singular	Plural	Singular	Plural
Nominative	लड़का لڑکا laṛkā	लड़के لڑکے laṛke	आदमी آدمی ādmī	आदमी آدمی ādmī	चाक़ू چاقو cāqū	चाक़ू چاقو cāqū	पेड़ پیڑ peṛ	पेड़ پیڑ peṛ	लड़की لڑکی laṛkī	लड़कियाँ لڑکیاں laṛkiyā̃	माता ماتا mātā	माताएँ ماتایں mātāẽ	ट्रेन ٹرین ṭren	ट्रेनें ٹرینیں ṭrenẽ
Oblique	लड़के لڑکے laṛke	लड़कों لڑکوں laṛkõ		आदमियों آدمیوں ādmiyõ		चाक़ूओं چاقوؤں cāquõ		पेड़ों پیڑوں peṛõ		लड़कियों لڑکیوں laṛkiyõ		माताओं ماتاؤں mātāõ		ट्रेनों ٹرینوں ṭrenõ
Vocative		लड़को لڑکو laṛko		आदमियो آدمیو ādmiyo		चाक़ूओ چاقوؤ cāquo		पेड़ो پیڑو peṛo		लड़कियो لڑکیو laṛkiyo		माताओ ماتاؤ mātāo		ट्रेनो ٹرینو ṭreno

Some masculine words ending in -ā (like pitā and kartā) retain 'ā' throughout their declension, only adding endings -õ and -o in oblique plural and vocative plural respectively.

Pronouns

The declension of all the pronouns of Hindi-Urdu are mentioned in the table below:

Personal Pronouns

Case				Personal
				1st person		2nd person
				Singular	Plural	Singular	Plural
						Intimate	Familiar	Formal
Nominative				मैं میں ma͠i	हम ہم ham	तू تو tū	तुम تم tum	आप آپ āp
Dative				मुझे مجھے mujhe	हमें ہمیں hamẽ	तुझे تجھے tujhe	तुम्हें تمہیں/تمھیں tumhẽ	—
Accusative
Oblique	Regular			मुझ مجھ mujh	हम ہم ham	तुझ تجھ tujh	तुम ہم tum	आप آپ āp
	Ergative			मैं میں ma͠i		तू تو tū
	Emphatic			मुझी مجھی mujhī	हमीं ہمیں hamī̃	तुझी تجھی tujhī	तुम्हीं تمہیں/تمھیں tumhī̃	—
	Genitive		♂	मेरे میرے mere	हमारे ہمارے hamāre	तेरे تیرے tere	तुम्हारे تمہارے/تمھارے tumhāre	—
			♀	मेरी میری merī	हमारी ہماری hamārī	तेरी تیری terī	तुम्हारी تمہاری/تمھاری tumhārī

Demonstrative, Relative, Interrogative Pronouns

Case				3rd person
				Demonstrative						Relative			Interrogative
				Proximal			Non-proximal			Singular	Plural	Formal	Singular	Plural	Formal
				Singular	Plural	Formal	Singular	Plural	Formal
Nominative	Written/Read			यह یہ yah	ये یے ye		वह وہ vah	वे وے ve1		जो جو jo			कौन, क्या کَون، کیا kaun, kyā
	Said colloquially			ये یے ye			वो وو vo
Dative				इसे اِسے ise	इन्हें اِنہیں/اِنھیں inhẽ		उसे اُسے use	उन्हें اُنہیں/اُنھیں unhẽ		जिसे جسے jise	जिन्हें جنھیں/جنہیں jinhẽ		किसे کیسے kise	किन्हें کنھیں/کنہیں kinhẽ
Accusative
Oblique	Regular			इस اِس is	इन اِن in		उस اُس us	उन اُن un		जिस جس jis	जिन جن jin		किस کس kis	किन کن kin
	Ergative				इन्हों اِنہوں/اِنھوں inhõ			उन्हों اُنہوں/اُنھوں unhõ			जिन्हों جنہوں/جنھوں jinhõ			किन्हों کنہوں/کنھوں kinhõ
	Emphatic			इसी اِسی isī	इन्हीं اِنہیں/اِنھیں inhī̃		उसी اُسی usī	उन्हीं اُنہیں/اُنھیں unhī̃		—	—		किसी کسی kisī	किन्हीं کنہیں/کنھیں kinhī̃

¹ Rarely used in Urdu.

Possessive Pronouns

Pronoun		Masculine						Feminine
		Nominative			Oblique/Vocative			Nominative			Oblique/Vocative
		Singular	Plural	Formal	Singular	Plural	Formal	Singular	Plural	Formal	Singular	Plural	Formal
1st Person	Singular	मेरा میرا (merā)	मेरे میرے (mere)					मेरी میری (merī)
	Plural	हमारा ہمارا (hamārā)	हमारे ہمارے (hamāre)					हमारी ہماری (hamārī)
2nd Person	Intimate	तेरा تیرا (terā)	तेरे تیرے (tere)					तेरी تیری (terī)
	Familiar	तुम्हारा تمہارا/تمھارا (tumhārā)	तुम्हारे تمہارے/تمھارے (tumhāre)					तुम्हारी تمہاری/تمھاری (tumhārī)

Note: The formal 2nd person pronoun आप آپ (āp) does not have possessive pronoun forms, instead the genitive postposition का کا (kā) is used with the oblique case to form the possessive pronoun.

Postpositions

The case-marking postpositions of Hindi-Urdu are mentioned in the table below on the left, and the declensions of the genitive and semblative postpositions are on the right:

Case-markers Case Case Marker Example English Example English Ergative ने نے ne लड़के ने لڑکے نے laṛke ne boy उन्होंने انہوں نے unhõne they Accusative को کو ko लड़के को لڑکے کو laṛke ko the boy उनको ان کو unko/un ko them Dative to the boy to them Instrumental से سے se लड़के से لڑکے سے laṛke se with the boy उनसे ان سے unse/un se with them Ablative from the boy from them Genitive का کا kā लड़के का لڑکے کا laṛke kā boy's उनका ان کا unkā/un kā their(s) Inessive में میں mẽ लड़के में لڑکے میں laṛke mẽ in the boy उनमें ان میں unmẽ/un mẽ in them Adessive पे/पर پے/پہ / پر pe/par लड़के पे لڑکے پہ laṛke pe on the boy उनपे ان پے unpe/un pe on them Terminative तक تک tak लड़के तक لڑکے تک laṛke tak till the boy उनतक ان تک untak/un tak till them Semblative सा سا sā लड़के सा لڑکے سا laṛke sā boyish उनसा ان سا unsā/un sā like them

Case Genitive Postposition Semblative Postposition Masculine Feminine Masculine Feminine Singular Plural Formal Singular Plural Formal Singular Plural Formal Singular Plural Formal Nominative का کا kā के کے ke की کی kī सा سا sā से سے se सी سی sī Oblique के کے ke से سے se Vocative

Verbs

In the table below, ø represents the verbal root and suffixes are added to the verb roots to construct different participles and other verbal forms.

ASPECTUAL PARTICIPLES Participles Example bolnā / बोलना بوتلا / to say Singular Plural Singular Plural Habitual ♂ ø-tā ø-tē बोलता بولتا boltā बोलते بولتے boltē ♀ ø-tī ø-tī̃ बोलती بولتی boltī बोलतीं بولتیں boltī̃ Habitual Adjectival ♂ ø-tā huā ø-tē huē बोलता हुआ بولتا ہوا boltā huā बोलते हुए بولتا ہوئے boltē ♀ ø-tī huī ø-tī huī̃ बोलती हुई بولتی ہوی boltī huī बोलती हुईं بولتی ہوئیں boltī huī̃ Perfective ♂ ø-(y)ā ø-(y)ē बोला بولا bolā बोले بولے bolē ♀ ø-(y)ī ø-(y)ī̃ बोली بولی bolī बोलीं بولیں bolī̃ Perfective Adjectival ♂ ø-(y)ā huā ø-(y)ē huē बोला हुआ بولا ہوا bolā huā बोले हुए بولے ہوۓ bolē huē ♀ ø-(y)ī huī ø-(y)ī huī̃ बोली हुई بولی ہوئ bolī huī बोली हुईं بولی ہوئیں bolī huī̃

NON-ASPECTUAL PARTICIPLES Participles Example bolnā / बोलना بولنا / to say Singular Plural Singular Plural Singular Plural Infinitive ♂ ø-nā ø-nē बोलना بولنا bolnā बोलने بولنے bolnē ♀ ø-nī ø-nī̃ बोलनी بولنی bolnī बोलनीं بولنیں bolnī̃ Prospective & Agentive ♂ ø-nēvālā ø-nēvālē बोलनेवाला بولنے والا bolnēvālā बोलनेवाले بولنے والے bolnēvālē ♀ ø-nēvālī ø-nēvālī̃ बोलनेवाली بولنے والی bolnēvālī बोलनेवालीं بولنے والیں bolnēvālī̃ Oblique Infinitive ø-nē बोलने بولنے bolnē Conjunctive ø-kē, ø-kar बोलके, बोलकर بول کے، بول کر bolkē, bolkar Progressive ø-tē-ø-tē बोलते-बोलते بولتے بولتے boltē-boltē

See also

• Hindustani grammar
• Hindustani phonology
• Hindustani etymology
• Hindustani orthography