Русская Википедия:Зартир, лао
«Зартир, лао» (Шаблон:Lang-hy — «Проснись, сын мой!») — популярная армянская революционная народная песня, написанная в 1890-х годах. Она восхваляет выдающегося фидаина Арабо и призывает к борьбе против турок.
Источник
Первоначально песня была написана Фахратом, армянским ашугом из города Муш. Герой песни — Арабо, знаменитый фидаи, который в настоящее время является одним из символов армянского национально-освободительного движения.
В 1893 году, возвращаясь с Кавказа, его группа попала в окружение в ущелье близ города Буланык. Все члены группы, включая самого Арабо, были убиты.
Со временем связь песни со смертью Арабо была потеряна. Это прослеживается в эволюции названия песни: «Песня Арабо» («Արաբոյբո երգ»), «Песня храброго Арабо» («Քաջ Արաբոյբո երգ»), «Песня Мшеци» («Մշեցու երգ»), «Зартнир, лао» («Զարթիր լաօ»), и др.
Структура песни
Эта песня стилистически похожа на другие традиционные армянские колыбельные, но служит сигналом для пробуждения.
Мать — центральный персонаж. Она рассказывает сыну о плачевном положении армян и призывает его к борьбе против турок. Мать приводит Арабо в качестве примера для своего сына, который должен стать фидаи для освобождения Армении.
Тон песни раскрывается дуплетной строчкой «զարթիր լաօ, մեռնիմ քեզի» («проснись, сын мой, я умру за тебя»), которая является призывом для всех армян.
В культуре
- Песня появляется в фильме 1967 года «Треугольник» режиссёра Генриха Маляна. «Треугольник» — история, которая произошла в Ленинакане во время Великой Отечественной войны, и «Зартир, лао» используется как призыв к борьбе против гитлеровцев.
- Во время антиправительственных акций протеста в Армении в 2013 году депутат от оппозиции Заруи Постанджян спела эту песню перед резиденцией президента в Ереване[1][2].
Текст песни
Ниже представлен текст на армянском языке одного из наиболее распространённых вариантов песни, а также его транслитерация и русский перевод:[3]
| Армянский оригинал | Латинская транслитерация | Русский перевод |
|---|---|---|
|
|
|
Другие варианты
Сейчас существует множество вариантов песни.Шаблон:Столбцы Шаблон:Col-4
«Քաջ Արաբոյի երգը»[4]
Գրող տանի քուրդ Հասոյին,
Սպաներ է ջոջ Ափոյին,
Իլլաջ մացեր Արաբոյին,
Զարթի՛ր լաո, մըռնիմ քըզի:
- Չուր ե՞րբ մնամ էլու դռներ,
- Էրթամ գտնեմ զիմ խեղճ գառներ,
- Ջրեմ զիմ բոսընի ծառներ,
- Զարթիր՛ լաո, մըռնիմ քըզի:
Դեն իրիշկե գալող ո՞րն է,
Քաջ Արաբո բաղդավորն է,
Կարմիր իրցանց զինվոր է,
Զարթի՛ր լաո, մըռնիմ քըզի:
- Խեղճ մշեցին մեռավ լալով,
- Հեռու երկրներ ման գալով,
- Մեռավ թուրքի պարտքեր տալով.
- Զարթիր՛ լաո, մըռնիմ քըզի:
Ելեք կայնե՛ք, կտրիճ Խերան,
Ոտով գացե՛ք առաջ ուրան,
Սալլաթ Մեհրու բաժին խուրբան,
Զարթի՛ր լաո, մըռնիմ քըզի:
- Սեֆի՛լ, շիվար մացած ձագեր,
- Էղած անտեր, բնավեր խ(հ)ավքեր,
- Տե՛ր դու փրկե, պահե ճըժեր,
- Զարթի՛ր լաո, մըռնիմ քըզի:
«Մշեցու երգը»
Չուր ե՞րբ մնանք զէլու դռներ,
Երթամ գտնիմ զիմ խեղճ գառներ,
Սուքեմ զիմ պախչայիս ծառներ,
Զարթի՛ր լաո, մռնիմ քզի:
Խըղք (Խեղճ) մշեցին մեռավ լալով,
Օտար երկրներ ման գալով,
Մեռավ թուրքի պարտքը տալով,
Զարթի՛ր լաո, մռնիմ քզի:
Գրող տանի քուրդ Հատոյին,
Որ չսպաններ ջոջ Ափոյին,
Իլաճ մացեր Արաբոին,
Զարթի՛ր լաո, մռնիմ քզի:
Դեն իրիշկե՝ գալող ո՞րն ա,
Քաջ Արաբո բաղդավորն ա,
Կարմիր իրիցանց զինվորն ա,
Զարթի՛ր լաո, մռնիմ քզի:
Шаблон:Col-4
«Մշեցու մոր օրորոցային երգը»
Խուժան ասկեր զգեզ պաշարե,
Մոր ու մանկան ծեռվին կապե,
Մըգա գիկա սըրե մըզի,
Զարթնիր, լաո, մեռնիմ քեզի:
- Էլի վերունք թվանք, զոռվել,
- Հըդ թուրքերուն կուզիմ կռվել,
- Սուլթան կուզե ջնջը մըզի,
- Զարթնիր, լաո, մեռնիմ քըզի:
Ի՞նչ անիծեմ թուրք ըսկարին,
Որ ըսպանեց մեծ Ապոյին,
Զմըր հուս թողեց վըր օրորոցին,
Զարթնիր, լաո, մեռնիմ քըզի:
- Խեղճ մշեցին մեռավ լալով:
- Օտար երկրներ ման գալով,
- Մեռավ խըլխի պարտքը տալով,
- Զարթնիր, լաո, մեռնիմ քըզի:
Չուր ե՞րբ մնամ էլու դռներ,
Էրթամ գըտնիմ զիմ խեղճ գառներ,
Զուքիմ զոիմ բախչան ու ծառներ,
Զաթնիր, լաո, մեռնիմ քըզի:
Шаблон:Col-4
«Մշեցու երգը»
Խեղճ մշեցիք մնացին լալով,
Երկրե-երկիր ման գալով,
Մեռան թուրքին հարկը տալով,
Զարթնի՛ր, լաո, մեռնիմ քեզի:
Զարթնի՛ր, զարթնի՛ր, գնա Սասուն,
Գնա Սասուն, օգնե հայուն:
Բոբիկ ոտքով չուր Ախթամար,
Ելնեմ երթամ հայու համար,
Ձեր օգնական սուրբ տիրամայր,
Զարթնի՛ր, լաո, մեռնիմ քեզի:
Գրողը տանի քուրդ Հասոյին,
Որ սպանել է ջոջ Ափոյին,
Էլ ճար չմնաց Արաբոյին,
Զարթնի՛ր, լաո, մեռնիմ քեզի,
Զարթնի՛ր, զարթնի՛ր, գնա Սասուն,
Գնա Սասուն, օգնե հայուն:
Шаблон:Столбцы/конец
См. также
Комментарии
Примечания
Литература
- Шаблон:Cite book Шаблон:Wayback
- «Մուրճ», 1895, համար 7, 1017-1018
- «Հայ ժողովրդի պատմություն», հատոր 6-րդ, էջ 238-240
- Ա. Բրուտյան, 1898, էջ 95-96
- Ա. Մխիթարյան, էջ 39-40
- «Վազգեն» երգարան, էջ 316
- «Ծաղկեփունջ» երգարան, Թիֆլիս, 1907, էջ 141
