Русская Википедия:Староуйгурское письмо

Материал из Онлайн справочника
Перейти к навигацииПерейти к поиску

Шаблон:Письменность Староуйгурское письмо (уйгурское вертикальное письмо, также просто уйгурское) — алфавит, который уйгуры использовали для записи древнеуйгурского языка с VIII по XVI век н. э.

Староуйгурское письмо восходит к согдийскому письму, адаптированному уйгурами для записи тюркской фонетики.

В отличие от согдийских уйгурские тексты писались не справа налево, а сверху вниз, при этом столбцы следовали слева направо. Возможно, такое направление написания столбцов связано с тем, что правая часть листа по-прежнему использовалась для горизонтальной записи. Как и в согдийском алфавите, форма большинства букв в староуйгурском письме зависела от позиции в слове (начальная, серединная и конечная формы).

Перейдя из христианства и буддизма в ислам, с XIXII века уйгуры начали активно использовать модифицированный («чагатайский») вариант арабского алфавита, и к XVI веку староуйгурское письмо было вытеснено арабицей. Последние документы староуйгурского письма датируются XVIII веком, а этническая группа жёлтых уйгуров (сарыг-уйгуры) использовала вертикальное письмо вплоть до XIX века.

Старомонгольское письмо, созданное на основе уйгурского в конце XII века, а также произошедшие от него ойратская письменность тодо-бичиг и маньчжурское письмо, используются до настоящего времени.

Алфавит

Название Буква Изображение Звук Прообраз в согдийском письме Потомок в старомонгольском письме
Изоли-рованная Начальная Серединная Конечная Изоли-рованная Начальная Серединная Конечная
алеф Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Файл:Old Uyghur letter Aleph (isolated form).svg Файл:Old Uyghur letter Aleph (initial form).svg Файл:Old Uyghur letter Aleph (medial form).svg Файл:Old Uyghur letter Aleph (final form).svg Шаблон:МФА2 Шаблон:Script/Sogdian Шаблон:MongolUnicode
Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Файл:Old Uyghur digraph Aleph-Aleph (isolated form).svg Файл:Old Uyghur digraph Aleph-Aleph (initial form).svg Файл:Old Uyghur digraph Aleph-Aleph (medial form).svg Файл:Old Uyghur digraph Aleph-Aleph (final form).svg Шаблон:МФА2, Шаблон:МФА2 Шаблон:Script/Sogdian Шаблон:MongolUnicode
бет Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Файл:Old Uyghur letter Beth (isolated form).svg Файл:Old Uyghur letter Beth (initial form).svg Файл:Old Uyghur letter Beth (medial form).svg Файл:Old Uyghur letter Beth (final form).svg Шаблон:МФА2, Шаблон:МФА2 Шаблон:Script/Sogdian Шаблон:MongolUnicode
гимель Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Файл:Old Uyghur letter Gimel (isolated form).svg Файл:Old Uyghur letter Gimel (initial form).svg Файл:Old Uyghur letter Gimel (medial form).svg Файл:Old Uyghur letter Gimel (final form).svg Шаблон:МФА2 Шаблон:Script/Sogdian Шаблон:MongolUnicode
вав Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Файл:Old Uyghur letter Waw (isolated form).svg Файл:Old Uyghur letter Waw (initial form).svg Файл:Old Uyghur letter Waw (medial form).svg Файл:Old Uyghur letter Waw (final form).svg Шаблон:МФА2, Шаблон:МФА2 Шаблон:Script/Sogdian Шаблон:MongolUnicode
вав-йод Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Файл:Old Uyghur digraph Waw-Yodh (isolated form).svg Файл:Old Uyghur digraph Waw-Yodh (initial form).svg Файл:Old Uyghur digraph Waw-Yodh (medial form).svg Файл:Old Uyghur digraph Waw-Yodh (final form).svg Шаблон:МФА2, Шаблон:МФА2 Шаблон:Script/Sogdian Шаблон:MongolUnicode
Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Файл:Old Uyghur letter Waw (isolated form).svg Файл:Old Uyghur letter Waw (initial form).svg Файл:Old Uyghur letter Waw (medial form).svg Файл:Old Uyghur letter Waw (final form).svg Шаблон:МФА2, Шаблон:МФА2, Шаблон:МФА2, Шаблон:МФА2 Шаблон:Script/Sogdian Шаблон:MongolUnicode
зайн Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Файл:Old Uyghur letter Zayin (isolated form).svg Файл:Old Uyghur letter Zayin (initial form).svg Файл:Old Uyghur letter Zayin (medial form).svg Файл:Old Uyghur letter Zayin (final form).svg Шаблон:МФА2 Шаблон:Script/Sogdian
зайн с двумя точками Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Файл:Old Uyghur letter Zayin with two dots below (isolated form).svg Файл:Old Uyghur letter Zayin with two dots below (initial form).svg Файл:Old Uyghur letter Zayin with two dots below (medial form).svg Файл:Old Uyghur letter Zayin with two dots below (final form).svg Шаблон:МФА2 Шаблон:Script/Sogdian
хет Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Файл:Old Uyghur letter Gimel (isolated form).svg Файл:Old Uyghur letter Heth (initial form).svg Файл:Old Uyghur letter Heth (medial form).svg Файл:Old Uyghur letter Heth (final form).svg Шаблон:МФА2 Шаблон:Script/Sogdian Шаблон:MongolUnicode
хет с двумя точками Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Файл:Old Uyghur letter Heth with two dots above (isolated form).svg Файл:Old Uyghur letter Heth with two dots above (initial form).svg Файл:Old Uyghur letter Heth with two dots above (medial form).svg Файл:Old Uyghur letter Heth with two dots above (final form).svg Шаблон:МФА2 Шаблон:Script/Sogdian Шаблон:MongolUnicode
йод Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Файл:Old Uyghur letter Yodh (isolated form).svg Файл:Old Uyghur letter Yodh (initial form).svg Файл:Old Uyghur letter Yodh (medial form).svg Файл:Old Uyghur letter Yodh (final form).svg Шаблон:МФА2 Шаблон:Script/Sogdian Шаблон:MongolUnicode
каф Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Файл:Old Uyghur letter Kaph (isolated form).svg Файл:Old Uyghur letter Kaph (initial form).svg Файл:Old Uyghur letter Kaph (medial form).svg Файл:Old Uyghur letter Kaph (final form).svg Шаблон:МФА2, Шаблон:МФА2 Шаблон:Script/Sogdian Шаблон:MongolUnicode
ламед Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Файл:Old Uyghur letter Lamedh (isolated form).svg Файл:Old Uyghur letter Lamedh (initial form).svg Файл:Old Uyghur letter Lamedh (medial form).svg Файл:Old Uyghur letter Lamedh (final form).svg Шаблон:МФА2, Шаблон:МФА2 Шаблон:Script/Sogdian Шаблон:MongolUnicode
мем Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Файл:Old Uyghur letter Mem (isolated form).svg Файл:Old Uyghur letter Mem (initial form).svg Файл:Old Uyghur letter Mem (medial form).svg Файл:Old Uyghur letter Mem (final form).svg Шаблон:МФА2 Шаблон:Script/Sogdian Шаблон:MongolUnicode
нун Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Файл:Old Uyghur letter Nun (isolated form).svg Файл:Old Uyghur letter Nun with dot above (initial form).svg Файл:Old Uyghur letter Nun with dot above (medial form).svg Файл:Old Uyghur letter Nun (final form).svg Шаблон:МФА2 Шаблон:Script/Sogdian Шаблон:MongolUnicode
самех Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Файл:Old Uyghur letter Samekh (isolated form).svg Файл:Old Uyghur letter Samekh (initial form).svg Файл:Old Uyghur letter Samekh (medial form).svg Файл:Old Uyghur letter Samekh (final form).svg Шаблон:МФА2 Шаблон:Script/Sogdian Шаблон:MongolUnicode
пе Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Файл:Old Uyghur letter Pe (isolated form).svg Файл:Old Uyghur letter Pe (initial form).svg Файл:Old Uyghur letter Pe (medial form).svg Файл:Old Uyghur letter Pe (final form).svg Шаблон:МФА2, Шаблон:МФА2 Шаблон:Script/Sogdian Шаблон:MongolUnicode
цади Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Файл:Old Uyghur letter Sadhe (isolated form).svg Файл:Old Uyghur letter Sadhe (initial form).svg Файл:Old Uyghur letter Sadhe (medial form).svg Файл:Old Uyghur letter Sadhe (final form).svg Шаблон:МФА2 Шаблон:Script/Sogdian Шаблон:MongolUnicode
реш Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Файл:Old Uyghur letter Resh (isolated form).svg Файл:Old Uyghur letter Resh (initial form).svg Файл:Old Uyghur letter Resh (medial form).svg Файл:Old Uyghur letter Resh (final form).svg Шаблон:МФА2 Шаблон:Script/Sogdian Шаблон:MongolUnicode
шин Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Файл:Old Uyghur letter Shin (isolated form).svg Файл:Old Uyghur letter Shin (initial form).svg Файл:Old Uyghur letter Shin (medial form).svg Файл:Old Uyghur letter Shin (final form).svg Шаблон:МФА2 Шаблон:Script/Sogdian Шаблон:MongolUnicode
шин с двумя точками Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Файл:Old Uyghur letter Shin with two dots below (isolated form).svg Файл:Old Uyghur letter Shin with two dots below (initial form).svg Файл:Old Uyghur letter Shin with two dots below (medial form).svg Файл:Old Uyghur letter Shin with two dots below (final form).svg Шаблон:МФА2 Шаблон:Script/Sogdian Шаблон:MongolUnicode
тав Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Файл:Old Uyghur letter Taw (isolated form).svg Файл:Old Uyghur letter Taw (initial form).svg Файл:Old Uyghur letter Taw (medial form).svg Файл:Old Uyghur letter Taw (final form).svg Шаблон:МФА2 Шаблон:Script/Sogdian Шаблон:MongolUnicode
леш (реш с крюком) Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Файл:Old Uyghur letter Lesh (isolated form).svg Файл:Old Uyghur letter Lesh (initial form).svg Файл:Old Uyghur letter Lesh (medial form).svg Файл:Old Uyghur letter Lesh (final form).svg Шаблон:МФА2 Шаблон:Script/Sogdian Шаблон:MongolUnicode

Файл:Uighur vert.gif

В Юникоде

Староуйгурское письмоШаблон:Ref labelШаблон:Ref label
Официальная таблица символов Консорциума ЮникодаШаблон:Ref-pdf
  0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A B C D E F
U+10F7x Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur
U+10F8x Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur Шаблон:Script/Uyghur
U+10F9x
U+10FAx
Примечания
1.Шаблон:Note labelПо состоянию на версию 14.0.
2.Шаблон:Note labelСерые клетки обозначают зарезервированные кодовые позиции.


См. также

Ссылки

Шаблон:Письменности Шаблон:Тюркская письменность Шаблон:Тюркские языки Шаблон:Уйгуры